Ruimte ervaren relativeert de activiteit van ego

Mensen hebben ruimte nodig om zichzelf te kunnen zijn. We weten dat wel als idee, maar kun je die ruimte ook ervaren? Wat ervaar je dan? Als je die ruimte niet ervaart, kun je dan jezelf zijn? Deze vragen kun je alleen beantwoorden vanuit de ervaring van ruimte zelf.

Het lichaam voelen als toegang tot ruimte ervaren

De toegang tot het ervaren van ruimte was voor mij het voelen van mijn lichaam. Mijn leraren vroegen keer op keer: “Wat voel je in je lichaam?” Lange tijd voelde ik alleen maar allerlei sensaties, zoals een spierspanning hier, een ontspanning daar, of pijn op weer een andere plek. Gaandeweg begon ik energieën te ervaren. Als ik m’n ogen dicht deed en m’n ervaring volgde, besefte ik dat ik geen arm of been ervoer, maar energie op de plek waar ik normaal gesproken een arm of been situeerde. ‘Arm’ of ‘been’ bleken ideeën te zijn, voorstellingen van wat zich totaal anders in mijn ervaring voordeed.

Hier vandaan was het een kleine stap te beseffen dat waar ik eerder een lichaamsdeel of energiepatroon ervoer, ik eigenlijk vooral gewaar was van ruimte. Ruimte voelde als afwezigheid van lichaamssensaties. Eerst was dat wat raar en voelde het vooral als leegte, alsof er iets had moeten zijn, alsof er iets miste. Maar gaandeweg raakte ik eraan gewend en ervoer ik die leegte als innerlijke ruimte. Wat me onder andere opviel was, dat m’n lichaam zich ontspande als ik die ruimte ervoer.

Dat gevoel van ruimte bleek zich verder uit te breiden. De ruimte die ik eerst in mij situeerde, bleek niet begrensd te zijn door mijn lichaamsgrenzen. Eerst ervoer ik dat alleen als ik mijn ogen dicht had. Maar al gauw kon ik hetzelfde waarnemen met open ogen: de ruimte binnen mijn lichaam bleek zich uit te breiden als ruimte daarbuiten.

Ruimte met ervaarbare kwaliteiten

Als ik mij afstemde op die ruimte ging ik langzaamaan specifieke kwaliteiten ervaren. In eerste instantie voelde ik ruimte als stilte, rust en vredigheid. Dat gaf ontspanning.
Later werd ik een kwaliteit gewaar van onbeweeglijkheid die tegelijkertijd levend was, en helder en transparant. Ik merkte dat m’n mind stil werd. Gedachten hielden op en maakten plaats voor een stil, schouwend gewaarzijn.
Naarmate ik er meer contact mee kreeg, ging ik er een zachte, vriendelijke en vertrouwenwekkende kwaliteit in ontdekken.  Ik ontdekte dat ik door en in de ervaring van ruimte me meer en meer ondersteund begon te voelen.

Uitzoomen van de ‘lens’ van aandacht

Als ik voorheen met iemand zat te praten was mijn aandacht vooral bezet door gedachten en reageerde ik grotendeels onbewuste op wat zich in het gesprek voordeed. M’n ego draaide op volle toeren, m’n bewustzijn was vernauwd door de drang m’n zelfbeeld van slimheid en waardevolheid neer te zetten en in stand te houden. Ik was wel in gesprek met de ander, maar niet echt in contact met mezelf of met de ander, niet op een essentieel niveau.

Als ik nu met iemand praat komt er vroeg of laat een moment waarop m’n aandacht als het ware uitzoomt uit de inhoud van het gesprek. Het voelt alsof ik door een lens kijk die eerst was ingesteld op een detail, dat het hele beeld in beslag nam. In het uitzoomen stelt de lens scherp op een veel groter beeld, een grotere werkelijkheid. In deze beweging treedt de ervaring van ruimte op de voorgrond. Alle dingen,waaronder mijn gesprekspartner, zijn onderdelen in die ruimte, zoals meubels deel uitmaken van een woonkamer. Alle details, inclusief de woorden die uitgesproken worden, de ideeën, de vooronderstellingen, de projecties, neem ik waar als bewegingen en energieën in die ruimte. Ik ga mezelf los ervaren van ideeën, verwachtingen, beelden etc. In deze ruimte kan ik ademen, me ontspannen en kan ik mezelf zijn. Ik ben niet meer bezig mijn positie veilig te stellen of te verdedigen.

Vanuit dit perspectief besef ik dat het ingezoomd zijn van ego-activiteiten in feite een bewustzijnsvernauwing is, waarin de ervaring van ruimte teniet gedaan wordt.  En ik realiseer me hoe lastig het is om in de ego-activiteit te ontspannen, om ruimte te voelen om mezelf te zijn, simpelweg omdat de ervaring van ruimte ontbreekt.

Ruimte ervaren in het directe contact met een ander

Je zou kunnen denken dat de relatie met anderen door de ervaring van ruimte afstandelijker wordt. Als je die ruimte voor het eerst meemaakt kan dat wel je eerste indruk zijn. Maar als je gaat voelen wat er werkelijk gebeurt, blijkt het tegendeel waar te zijn. Het contact krijgt een openheid, een ontvankelijkheid en een intimiteit die daarvoor eigenlijk niet mogelijk was. Dat komt niet alleen doordat ik mezelf kan zijn, de ander kan ook zichzelf zijn. Er zijn geen verwachtingen naar de ander toe en er is geen reden om de ander op wat voor manier dan ook te willen veranderen. In de openheid die ik ervaar zit de ander voor me zoals hij of zij is. De ander hoeft niet anders te zijn. De ontmoeting wordt een echt open ontmoeting. Waar maak je dit mee, met deze intensiteit van aanwezigheid?

Chris Elzinga
Haarlem, 30 september 2014

Meer over dit onderwerp:

Les Fehmi, Jim Robbins, The Open Focus Brain, 2008, ISBN 978-1-59030-612-3
Hierin beschrijven de auteurs het belang van het ervaren van ruimte voor een gezonde lichaam en geest. Meer over hun benadering is op internet te vinden via www.openfocus.com. Daar worden ook CD’s met oefeningen en meditaties ter verkoop aangeboden (in het Engels).
Op de Nederlandse site www.openfocus.nl kun je meer lezen over deze methode; je kunt daar ook een oefening downloaden.

A.H. Almaas, Het Niets, 1997, ISBN 90-6963-398-1
Almaas schrijft in dit boek uitgebreid over de ervaring van ruimte en het belang daarvan voor zowel psychologisch als spiritueel werk. “… kunnen we zien dat bij een verandering in zelfbeeld altijd ruimte is betrokken; de kleinere veranderingen worden als psychologische veranderingen gezien, de diepere veranderingen als spiritueel” (p. 120). “Ruimte wordt ervaren als compleet, als niets nodig hebben. Ze wordt ervaren als dat ze haar eigen waarde bezit. Ze is het lichte en expansieve gevoel van zonder last, zwaarte, spanning en geestelijk leed te zijn” (p. 131).

Zie ook de Glossary met trefwoorden over ruimte op de site van Almaas.