Ken je de ervaring dat je op iets reageert op een manier die je zelf eigenlijk niet begrijpt? Misschien denk je wel: “Waarom doe ik dat nou niet anders?” of “Wat maakt dat ik steeds hetzelfde ervaar?” of “Waarom kan ik niet gewoon blij zijn?” Open Zelfonderzoek kan je helpen antwoorden op dit soort vragen te vinden.

Wat is Open Zelfonderzoek?

Meditatie 01aOpen Zelfonderzoek is een methode waarin je dieper door kunt dringen in je ervaring. Daardoor leer je jezelf beter te begrijpen in wie je bent en hoe je je tot de wereld verhoudt.
De methode gaat ervan uit dat elke ervaring uit diverse lagen bestaat. Het is net een ui die je laag voor laag af kunt pellen. Bij elke volgende laag kun je een diepere waarheid ontdekken.

Omgaan met verdriet – een voorbeeld

Ik herinner me dat ik jaren geleden een tijd lang heel veel verdriet ervoer rond pijnlijke ervaringen uit mijn jeugd. Ik voelde me dan emotioneel, de hele film van vroeger ging in gedachten aan me voorbij, er kwamen tranen bij te pas. Maar ik kwam niet verder. Tot mijn leraar me vroeg: “Wat voel je eigenlijk?” Ik: “Nou, verdriet natuurlijk!” Zij: “Maar wat voel je in je lichaam?”

Ik was helemaal verbaasd. Deze simpele vraag opende heel nieuwe mogelijkheden voor zelfonderzoek. Ik was zo gewend om verdriet te ervaren als emotie, met veel verhaal en tranen, dat ik er nooit bij stil had gestaan dat er nog meer te voelen was. Toen ik me richtte op wat ik in mijn lichaam ervoer, was dat een pijnlijke verkramping in m’n hartstreek. Eerst was die heel hevig, omdat ik die kramp voor het eerst echt ging voelen. Naarmate ik m’n aandacht er langer bij kon houden, werd de pijn echter zachter. En geleidelijk aan besefte ik dat dit gebeurde onder invloed van een zachte warmte die in mijn hart ontstond rondom de pijn. Tot mijn hart na enige tijd een grote plek van warme zachtheid was met daarin alleen nog een herinnering aan verdriet.

Het antwoord op het verdriet kwam dus niet van buiten, bv. door troost van andere mensen, maar van binnen doordat liefdevolle compassie in mijn hart opwelde. Dat gebeurde op een diepere laag van de ervaring.

Het proces van Open Zelfonderzoek

Dit is een voorbeeld van hoe zo’n open onderzoek plaats kan vinden: Je begint met iets wat je bezig houdt, iets met een zekere lading. Je laat dat in jezelf toe, d.w.z. dat je het in je lijf gaat voelen, als een emotie of sfeer of stemming. Je stelt jezelf eenvoudige vragen, zoals: “Wat voel ik nou eigenlijk?”, “Waar voel ik die lading in m’n lijf?”, “Wat gebeurt er omheen?” Je houdt je aandacht er helemaal bij en eigenlijk volg je wat er gebeurt. Je bent dus niet met je hoofd heel erg bezig om uit te vissen wat je zou moeten doen. Wees open voor wat zich in je ervaring toont. Wees nieuwsgierig.

De onderzoeker en de getuige

Inquiry 01aDe methode werkt het beste als je je onderzoek doet met iemand anders die er als een soort getuige bij aanwezig is. Als onderzoeker neem je bv. 15 minuten de tijd om af te dalen in je ervaring. Je spreekt intussen uit wat er in je omgaat. Je hoeft dat niet te bedenken; je beschrijft eigenlijk wat zich in en aan je voordoet.

Intussen zit de getuige – iemand die je vertrouwt – met aandacht naar je te luisteren. De getuige onderbreekt jouw ontdekkingsreis op geen enkele manier. Hij/zij creëert samen met jou een veld van aandacht, dat jouw proces ondersteunt. Pas na die 15 minuten kan hij/zij jou 5 minuten feedback geven, als je daar prijs op stelt. De feedback gaat niet over adviezen geven of jouw ervaringen duiden, maar over vragen stellen die jouw onderzoek verder kunnen verdiepen.

En als je hiermee klaar bent draai je de rollen om: jij wordt getuige van het onderzoek van de ander. Zo blijft de relatie gelijkwaardig.

Waarheid spreken

De aanwezigheid van een getuige zorgt voor nog iets anders. Als je je als onderzoeker uitspreekt en er is een getuige bij die dat hoort, voel je zelf feilloos aan wat waar is en wat niet. Als je iets zegt wat niet helemaal waar is, merk je dat direct op: het voelt gewoon niet goed. “Nee, wat ik net heb gezegd klopt niet helemaal”. Je kunt dan verder onderzoeken wat wél waar is. Open Zelfonderzoek gaat dus eigenlijk over waarheid leren spreken over jezelf.

©Chris Elzinga
Haarlem, 26 oktober 2015

Cursussen Open Zelfonderzoek

Ik geef over deze methode enkele cursussen, te beginnen met een cursus van 3 of 4 avonden, waarin je de basisprincipes leert kennen. In het begin werk je met korte onderzoeken van zo’n 5 tot 7 minuten. Dat bouw je in de cursussen verder op.

Meer over dit onderwerp

Open Zelfonderzoek wordt ook wel ‘inquiry genoemd. In de Ridhwan-school wordt ‘inquiry’ gezien als de belangrijkste toegang tot diepere lagen en betekenissen van de ervaring. Almaas heeft over de methode een boek geschreven: Spacecruiser Inquiry. True Guidance for the Inner Journey, 2002.
Almaas noemt deze methode ‘open ended inquiry’: het zelfonderzoek heeft een open einde in de zin dat je in het onderzoek niet toewerkt naar een specifiek antwoord of resultaat. Waar het onderzoek naar toe gaat is helemaal open. Gaandeweg toont zich het antwoord.