Werken met innerlijke kinderen (2): Activeren van de innerlijke waarnemer

Als je door hebt dat je bewustzijn zich vernauwd heeft tot een kind-bewustzijn, hoe ga je dan verder? Hoe kan je bewustzijn zich weer verruimen, zodat je uit de bevangenheid van het innerlijke kind raakt? In deze fase is het noodzakelijk om je volwassen bewustzijn ofwel je innerlijke waarnemer te activeren. Zonder dat blijf je in het kindbewustzijn gevangen.

Vernauwing van het bewustzijn tot een kind-bewustzijn

In het eerste artikeltje in deze serie heb ik beschreven hoe je in jezelf kunt herkennen wanneer en hoe je je met een kind-bewustzijn identificeert. Je voelt je dan bv. klein, niet opgewassen tegen de situatie of de verwachtingen van je omgeving, je voelt je inadequaat of je voelt je juist wat al te boos en wrokkig etc . Grote kans dat je je dan vereenzelvigt met een kind dat je ooit bent geweest. Misschien krijg je ook allerlei associaties met gebeurtenissen van vroeger. Wanneer je beseft dat dit geen volwassen positie is, kun je de bewustzijnsvernauwing hiervan ervaren.

Het volwassen bewustzijn

Wat is dan die volwassen positie? In eerste instantie zou je die positie aan kunnen duiden als het bewustzijn waarin je je als een volwassene voelt. Je voelt je bv. niet klein, maar overeenkomstig je volwassen gestalte. Je kunt situaties goed overzien. Je kunt in alle redelijkheid afwegingen maken door voors en tegens tegen elkaar af te wegen. Je kunt met lastige situaties omgaan. Je raakt niet zomaar in paniek. Je voelt je niet zomaar overweldigd. Het is de positie van een ouder die in balans is.

Vaak draagt het volwassen bewustzijn echter nog allerlei psychisch onafgewerkte zaken in zich mee. Het kan bv. zijn dat je nog veel oordeel hebt over anderen en/of over jezelf. Dat oordeel beïnvloedt je vermogen om objectief te zijn. Of je voelt een onderstroom van onzekerheid in je. Dan sta je waarschijnlijk onder invloed van een of meer innerlijke kinderen, waardoor je volwassen positie niet zo stabiel is als je zou wensen. Het kan zijn dat je dit soort zaken helemaal niet opmerkt. Met 18+ word je immers geacht volwassen te zijn? Zo zien we er ook uit met ons volwassen lichaam.

De innerlijke waarnemer

Daarom ga ik nog een stap verder. Eigenlijk gaat het bij de volwassen positie om een bewustzijn waarin je jezelf als waarnemer ervaart van wat zich in en aan je voordoet. Als bv. innerlijke kinderen in je actief zijn, ben je je daar dan van bewust. Je neemt dat in jezelf waar, zonder er mee samen te vallen, d.w.z. zonder je ermee te identificeren. Je voelt, je beseft, je ervaart, je neemt waar dat je je bv. klein voelt, als een deel van je ervaring. Dat doe je vanuit een waarnemerspositie, van waaruit je waarneemt dat je je klein voelt.

Alles vindt plaats binnen één bewustzijn

Je kijkt als het ware van een afstandje naar je hele innerlijke situatie, je overziet de situatie vanuit een breder perspectief. Daarbij is het belangrijk te beseffen dat alles wat je ervaart plaatsvindt binnen één en hetzelfde bewustzijn. Er is geen splitsing. Splitsing of dissociatie gebeurt wanneer je identiteit verschuift naar een bepaalde positie, bv. naar een kind-bewustzijn, zonder je nog bewust te zijn van andere posities.

Als je bewustzijn verankerd is in je innerlijke waarnemer, ben je je daarvan bewust én je bent bewust van de activiteit van andere delen in je bewustzijn. Dat kunnen innerlijke kinderen zijn, maar ook kun je de volwassene in jezelf zien als een specifieke vorm binnen je bewustzijn.
Je kunt je waarneming zelfs naar zo’n innerlijk kind verplaatsen, zonder je verankering in je innerlijke waarnemer te verliezen. Je ziet dan door de ogen van dit kind, je voelt wat het voelt, neemt waar hoe het de omgeving waarneemt etc., terwijl je steeds bewust bent dát je dit alles waarneemt.

Hoe activeer je dit volwassen bewustzijn, deze innerlijke waarnemer?

Om het volwassen bewustzijn te activeren is het allereerst nodig om dit innerlijke kind helemaal in jezelf te voelen. Als ik je zou begeleiden, zou ik je bv. vragen te beschrijven wat je voelt. Wat is de lichaamshouding die dit gevoel uitdrukt? Hoe klein voel je je? Met wat voor leeftijd associeer je dit?

Realiseer je vervolgens dat dit innerlijke kind een aparte identiteit in je is, een aparte gestalte. Voel je het kind ergens in je lichaam? Of misschien komt er een beeld van een kind in je op en kun je het kind innerlijk ‘zien’. Het kan behulpzaam zijn je verbeelding te gebruiken om het kind als het ware vóór je te plaatsen, zodat er iets meer afstand ontstaat tussen jou en dit kind. Zodra je het als een aparte entiteit in of buiten je waar kunt nemen, val je er niet meer mee samen. Er is een bewustzijn actief dat het innerlijke kind waarneemt.

Het kind beschrijven om het waarnemend bewustzijn te versterken

Beschrijf vervolgens hoe je dat kind waarneemt. Hoe ziet het eruit? Wat is zijn/haar lichaamshouding? Waar is het op gericht: op iemand anders, of op zichzelf? Hoe groot is het en hoe oud? Wat voor kleren heeft het aan? Wees niet verbaasd als je een heel gestalte voor je ziet die je vrij nauwkeurig kunt beschrijven. Het kan ook zijn dat je een associatie hebt met een foto uit je kindertijd waarin je emoties herkent die je aan het onderzoeken bent. Het kan ook zijn dat je helemaal geen beelden voor je ziet; ga dan af op wat je voelt.

Door dit kind zo te beschrijven versterk je je volwassen bewustzijn of je innerlijke waarnemer. Merk op dat je de gevoelens van het kind nog steeds voelt, maar je ervaart waarschijnlijk meer ruimte daar omheen. Je bent niet meer helemaal door ze opgeslokt, je neemt die gevoelens waar als deel van je ervaring.

Begeleiding en volgende stap

Dit proces van het jezelf losmaken van een kind-bewustzijn is niet eenvoudig als je er geen ervaring mee hebt. Daarom is het aan te raden je in het begin daarin te laten begeleiden door een ervaren counselor of therapeut die dit proces van binnenuit kent. Als je het weggetje eenmaal kent, kun je het zelf gaan toepassen.

De volgende stap is, dat je je vanuit het volwassen of waarnemend bewustzijn opent voor dit innerlijke kind. Wat kom je dan tegen? Die stap beschrijf ik in blogartikel 3 in deze serie.

Meer over dit onderwerp

In het blogartikel ‘Vermogens voor bewust leven: inzoomen en uitzoomen van aandacht‘ schrijf ik meer over het activeren van de innerlijke waarnemer.

Ingeborg Bosch heeft diverse waardevolle boeken geschreven over de verschuiving van kind- naar volwassen bewustzijn. Daarvoor heeft ze de PRI-therapie (Past Reality Integration) ontwikkeld.
In haar boek De onschuldige gevangene (2008) beschrijft zij het ‘Kind-bewustzijn’ als dat deel van het bewustzijn van de volwassen persoon, waarin de oude pijn die door het kind niet kon worden verwerkt, is opgeslagen (voetnoot op p. 176). Dit komt overeen met de manier waarop ik de term ‘kind-bewustzijn’ gebruik. In mijn ervaring gaat het niet alleen om de oude pijn, maar om een hele innerlijke ‘Gestalt’, die ervaarbaar is in een lichaamshouding, manier van waarnemen en interpreteren van de werkelijkheid, emoties inclusief gevoelens van pijn, verdriet, boosheid etc. Dit is ook de ‘Gestalte’ waar je via Gestalttherapie mee kunt werken.

‘Volwassen-bewustzijn’ is in haar termen dat deel van het bewustzijn van de volwassen persoon, waarin we in een vrije staat van zijn verkeren, in contact met het heden (voetnoot op p. 177). Dit komt overeen met de manier waarop ik zelf over ‘volwassen bewustzijn’ spreek.

Ze gebruikt de term ‘Duaal bewustzijn’ of ‘Ongedeeld bewustzijn’ als het bewustzijn dat zich in het Volwassen-bewustzijn bewust is van wat in het Kind-bewustzijn is verdrongen (p. 188). De oude gevoelens kunnen voelbaar zijn, er is echter geen afweer tegen die gevoelens. Ik gebruik hiervoor de term het ‘waarnemend bewustzijn’ dat zowel het volwassen- als het kindbewustzijn omvat.

De andere artikeltjes in deze serie zijn:
Werken met innerlijke kinderen (1): Herkennen van het innerlijke kind als identiteit
Werken met innerlijke kinderen (3): Je openen voor gevoelens van het kind
Werken met innerlijke kinderen (4): Het vertrouwen van het kind winnen
Werken met innerlijke kinderen (5): Innerlijke dialoog
Werken met innerlijke kinderen (6): Integratie van kindsdelen